Αποστολή: Η εικόνα ενός πρωταγωνιστή

Κολοκοτρώνα! Κολοκοτρώνα! Έτσι λέγανε τα τουρκάκια, στα βάθη της Ασίας∙ και το αίμα τους πάγωνε. Η φαντασία τους έπλαθε τεράστιο γίγαντα με τρία μάτια. Το μεσανό, πελώριο, απάνω από τη μύτη, στο κούτελο. Τον θέλανε τριχωτό σαν αρκούδα με φοβερά δόντια κάπρου γυριστά, κοφτερά σα χατζάρια. Και πώς τον φτιάσανε οι Ευρωπαίοι; Μεγαλοκέφαλο, μας τον λέει ο Μέντελσον, τρομερόν ατσίγγανο μ’ αλλήθωρα μάτια. Και οι άλλοι που τον είδαν από κοντά; Μυτερό, σταχτόχρωμο βράχο – μας τον παρουσιάζει ο Έμερσον – απ’ αυτούς που ’ναι σπαρμένοι στο Αιγαίο πέλαγο∙ «σκοπελοπρόσωπο» τον ονομάζει κι ο Σούτσος – άγρια μορφή, σκαμμένη από τον καιρό, χαλασμένη από τον πόλεμο, φαγωμένη από την αδιάκοπη ανησυχία, όμοια με βράχο που τον δέρνουν τα κύματα. Κι αυτός ο Γάλλος συνταγματάρχης Βουτιέ που ’καμε μαζί του στην Τρίπολη, σ’ ολάκερη την πολιορκία, του κολλάει «une énorme moustache» – ένα μουστάκι πελώριο.[…] Ένας νέος είχε έρθει από τα βάθη της Ανατολής, στα 1823, πρόσφυγας στην Τρίπολη. Με φαντασία γεμάτη από τα παραμύθια της Ασίας για τον Κολοκοτρώνη, έτρεξε, άμα έφτασε, στο σπίτι του, να ιδεί το υπεράνθρωπο τέρας. […] Κοίταζε όλους τους άλλους, έξω από το Γέρο, κι ας ήταν ορθός. Όταν του είπαν τέλος «αυτός είναι», απόμεινε βουβός σαν κάποιος που βλέπει να σωριάζεται μπροστά του πύργος τετράψηλος. Δεν μπορούσε να ’ρθει στα συγκαλά του. Σα να μην ήταν εκεί κανένας άλλος, είπε δυνατά, μιλώντας με τον εαυτό του: – Μπα! Είναι σαν όλους τους ανθρώπους.

Σπύρος Μελάς, Ο γέρος του Μοριά, εκδόσεις Μπίρη, χ.χ.