Η κιβωτός των σπόρων
Σίγουρα θα σε έχουν κάποτε αποκαλέσει “σπόρο” ή θα έχεις ακούσει κάποιον να λέει κοροϊδευτικά “μίλησε και ο σπόρος…”. Αν αναλογιστείς όμως τη σημασία ενός σπόρου σίγουρα θα θεωρήσεις ακόμα και τιμή την προσφώνηση αυτή. Ο σπόρος είναι η αρχή της ζωής, η βασική προϋπόθεση για τα έμβια όντα, το ξεκίνημα μιας διαδρομής που θα καταλήξει σε έναν ώριμο οργανισμό. Όμως πόσο νοιάζονται άραγε οι άνθρωποι για την προστασία των σπόρων; Οι σημερινοί σπόροι διαφέρουν από τους παλαιότερους; Γιατί ένας καλός σπόρος μετατρέπεται σε ένα νόστιμο φρούτο ή λαχανικό;
Οι σπόροι που πετούν
Στον πλανήτη μας τα ζώα και τα φυτά αλληλοεξαρτώνται, το ένα χρειάζεται το άλλο για να επιβιώσει, να τραφεί, να αναπαραχθεί. Ποιο ζώο θα μπορούσε να επιβιώσει χωρίς τα φυτά; Τι θα συνέβαινε αν αυτά ήταν μόνα τους στη φύση χωρίς τα ζώα και τον άνθρωπο; Ένα παράδειγμα της αλληλεξάρτησής τους είναι ο τρόπος της αναπαραγωγής των φυτών ή αλλιώς αυτό που ονομάζουμε διασπορά. Τα πουλιά τρέφονται με σπόρους φυτών και καθώς πετούν, τους μεταφέρουν, βοηθώντας τα φυτά να αναπαραχθούν και να εξαπλωθούν σε νέες τοποθεσίες. Οι φτερωτοί μας φίλοι γίνονται χρήσιμοι για τα φυτά που τους τρέφουν και η σχέση αυτών των οργανισμών δείχνει πως ο πλανήτης μας είναι ένα ενιαίο σύστημα που κάθε μέλος του έχει ανάγκη τους υπόλοιπους.
Οι σπόροι που κρύβονται
Δεν αγαπούν μόνο οι ιπτάμενοι φίλοι μας τους σπόρους, αλλά και τα γνωστά σε όλους μας μυρμήγκια, που τα συλλέγουν και τα “κρύβουν” στις φωλιές τους πολλά μέτρα κάτω από τη γη. Τα μυρμήγκια κάνουν την εμφάνισή τους στις αρχές της άνοιξης με την πρώτη μεγάλη αύξηση της θερμοκρασίας. Τα συναντάμε καθ΄ όλη τη διάρκεια των θερινών μηνών σε σπίτια πόλεων και χωριών, στην αυλή, στην κουζίνα και κυρίως όπου έχουμε ξεχάσει κάποιο τρόφιμο. Αγαπημένες τους λιχουδιές, είναι το λάδι, το μέλι και η ζάχαρη. Τι γνωρίζουμε όμως για τα μυρμήγκια; Τι τα κάνει τόσο ξεχωριστά και απαραίτητα σε ένα οικοσύστημα; Ένα είδος που αποτελεί παράδειγμα για τον άνθρωπο τόσο για την άψογη επικοινωνία και συνεργασία που έχουν μεταξύ τους όσο και για την εργατικότητά τους.
Παραμυθο-σπορίες
Πόσους θησαυρούς μπορεί να βρει κανείς άραγε ψαχουλεύοντας την ακρογιαλιά; Αμέτρητους… Βότσαλα, κοχύλια, πέτρες, χαλίκια, σπόροι της θάλασσας και της αμμουδιάς. Παραλίες, ακροθαλασσιές, δαντελωτές ακτές φιλοξενούν τα πιο όμορφα, μοναδικά, σπάνια, ασυνήθιστα αλλά και απλά βότσαλα που μπορεί να ανακαλύψει κανείς. Ας σκεφτούμε… Πόσες φορές επιστρέψαμε από τις διακοπές μας κουβαλώντας κάποιους τέτοιους μικρούς θησαυρούς; Ήρθε η ώρα να τους αξιοποιήσουμε και να μην μείνουν άλλο ανεκμετάλλευτοι, αλλά να αποκτήσουν “ζωή” μέσα από αυτό το εργαστήριο. Να γίνουν παραμυθοσπορία, σπείρα, αφήγηση, εικόνες, παιχνίδι. Μες στην καρδιά του καλοκαιριού, ας σπείρουμε μια ιστορία…
Το ημερολόγιο της σποράς
Από τα πολύ παλιά χρόνια, για να σπείρει ο άνθρωπος τη γη χρειαζόταν τον κατάλληλο καιρό που θα ευνοούσε την ανάπτυξη υγιών και καρπερών φυτών. Για να προετοιμαστεί για τις μελλοντικές καιρικές συνθήκες παρατηρούσε την φύση, τη θάλασσα, τον ουρανό και τις αντιδράσεις των ζώων για να προβλέψει τον καιρό των επόμενων ημερών ή και μηνών. Το χρώμα του ουρανού, ο τρόπος που δύει ο ήλιος, το χαμηλό πέταγμα των πουλιών ή το λάλημα του πετεινού ήταν ικανά να προμηνύσουν βροχή, κρύο ή πολύ ζεστές μέρες. Οι προβλέψεις αφορούσαν στις επόμενες ώρες ή μέρες. Ο Αύγουστος, όμως, ήταν ένα μήνας ξεχωριστός! Οι δώδεκα πρώτες ημέρες της νέας σελήνης του “μαρτυρούσαν” τον καιρό ολόκληρου του έτους. Κάθε μέρα παρατήρησης αντιστοιχούσε σε έναν μήνα του χρόνου, γι΄αυτό οι μέρες αυτές ονομάστηκαν “ημερομήνια” ή “μερομήνια”. Πόσο γνώριμα είναι σε εμάς αυτά τα σημάδια και πώς η ζωή του ανθρώπου εξαρτάται από την φύση; Ένα εργαστήριο διαρκείας που θα μας δώσει τις απαντήσεις που χρειαζόμαστε για το δικό μας ημερολόγιο της σποράς …
Οι σπείρες στην θάλασσα
Ζούμε σε έναν γαλαξία σπειροειδούς τύπου, οι ανεμοστρόβιλοι, τα δακτυλικά αποτυπώματα, ακόμα και το μόριο του DNA έχουν την μορφή της σπείρας και το αίμα μας κινείται, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, σπειροειδώς! Η σπείρα είναι ένα από τα αρχαιότερα σύμβολα του κόσμου και εμφανίζεται στον Ελλαδικό χώρο από την παλαιολιθική εποχή. Το ίδιο σχήμα είχαν και τα πανάρχαια οστρακόδερμα, όπως και οι κομψοί σημερινοί συγγενείς τους με τα σπειροειδή κελύφη. Ένα όμορφο γυαλιστερό κοχύλι στον πυθμένα της θάλασσας ή ανάμεσα στα βότσαλα μιας παραλίας “μαγνητίζει” πάντα τα βλέμματα όλων των ανθρώπων. Δεν είναι λίγες οι φορές που κάποιος από εμάς έχει ακουμπήσει ένα τέτοιο κοχύλι στο αυτί του για να ακούσει τον ήχο της θάλασσας, να νιώσει για λίγο την γαλήνη των υποβρυχίων ήχων. Σπείρα και κοχύλια μοιάζουν με έναν εκπληκτικό τρόπο ταξιδεύοντάς μας στην ιστορία και τον μαγευτικό βυθό των θαλασσών μας, οδηγώντας μας σε ανασκαφές και ανακαλύψεις.
Οι σπείρες στη γη
Έχεις βγει μετά την βροχή σε αυλή του χωριού σου, του νησιού σου ή ακόμη και της πόλης που μένεις; Σίγουρα θα μύρισες το υγρό χώμα, θα θαύμασες τα χρωματιστά άνθη των λουλουδιών που λαμπυρίζουν κάτω από τις νερένιες σταγόνες και θα πήρε το μάτι σου τους μικρούς αθόρυβους φίλους της βρόχινης υγρασίας, τα σαλιγκάρια. Κάποια από αυτά είναι γυμνά και κάποια κουβαλούν το σπίτι τους, όλα όμως αφήνουν το “σημάδι” τους στο πέρασμα τους. Συνηθίζουν να περιπλανιούνται ανάμεσα στις γλάστρες ή πάνω στα φύλλα των φυτών και μοιάζουν να μας κοιτούν και να μας περιεργάζονται με τις κεραίες τους. Κάποια από αυτά είναι γυμνά και κάποια κουβαλούν το σπίτι τους, όλα όμως αφήνουν το “σημάδι” τους στο πέρασμα τους. Συνηθίζουν να περιπλανιούνται ανάμεσα στις γλάστρες ή πάνω στα φύλλα των φυτών και μοιάζουν να μας κοιτούν και να μας περιεργάζονται με τις κεραίες τους. Οι μικροί κοχλιοί, κατά τους Κρήτες, φέρουν επάνω τους τη σπείρα σε διάφορα μεγέθη και χρώματα, προστατεύονται μέσα της και καταφέρνουν να επιβιώνουν χάρη σε αυτή τις περιόδους ξηρασίας. Στο τελευταίο εργαστήριο του καλοκαιριού, θα μπούμε στο “καβούκι” μας και σαν μικροί σαλίγκαροι θα ανατρέξουμε στις αναμνήσεις μας, θα τις απεικονίσουμε και όπως ο Ματίς θα σχηματίσουμε το δικό μας κολάζ σε σχήμα σαλιγκαριού.
