Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη

Στη μακρά ιστορία της, η Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη έχει από πολλού υπερβεί τα στενά όρια μιας επαρχιακής βιβλιοθήκης. Καταρχάς με το κληροδότημα της βιβλιοθήκης του Δημητρίου Βικέλα και στη συνέχεια εμπλουτισμένη με δωρεές βιβλιοθηκών σημαντικών ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών, του Στέφανου Ξανθουδίδη, του Μάρκου Αυγέρη και της Έλλης Αλεξίου, του Γιώργου Ανεμογιάννη, κ.α. αλλά και με αγορές από τον Δήμο Ηρακλείου, διαθέτει έναν πλούτο βιβλίων που σήμερα πλησιάζει τους 200.000 τίτλους. Κορυφαία ασφαλώς στιγμή για την ιστορία της είναι η απόκτηση της βιβλιοθήκης του Γιώργου και της Μαρώς Σεφέρη, με τη διαμεσολάβηση του αειμνήστου Εφόρου της Νικολάου Γιανναδάκη. Σημαντικότατος τομέας των δράσεων της, είναι η έκδοση εξαιρετικών βιβλίων. Ένα εκδοτικό πρόγραμμα που ξεπερνά τους 150 τίτλους. Κάθε χρόνο εκδίδει το φιλολογικό περιοδικό «Παλίμψηστον», το οποίο ήδη έχει συμπληρώσει 33 τεύχη. Επίσης έχει μια πλούσια πολιτιστική δράση. Διοργανώνει εκθέσεις, συνέδρια, διαλέξεις, και μουσικές εκδηλώσεις. Από τις εκθέσεις ξεχωρίζουν: -Έκθεση έργων του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (1900) για τα 450 χρόνια από τη γέννησή του. Μια διοργάνωση πανελλήνιας σημασίας και απήχησης με έργα του μεγάλου κρητικού ζωγράφου που συγκεντρώθηκαν από τα σημαντικότερα μουσεία του κόσμου και κυρίως της Ισπανίας. -Έκθεση Εικόνων Κρητικής Σχολής (1993-1994) και διοργάνωση σχετικού με αυτές επιστημονικού συμποσίου. Οι εικόνες που εκτέθηκαν συγκεντρώθηκαν όχι μόνο από τα ιστορικά μοναστήρια της Ελλάδας αλλά και από τα σπουδαία μουσεία της Ρωσίας (Μουσείο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, Ιστορικό Μουσείο της Μόσχας, Πινακοθήκη Τρετιάκοφ, Μουσείο του Κρεμλίνου). -Έκθεση «Από τα Πορτραίτα του Φαγιούμ στις Απαρχές της Τέχνης των Βυζαντινών Εικόνων» (1998) με έργα από το Βρετανικό Μουσείο και το Μουσείο Μπενάκη. -Παράλληλα με τις εκθέσεις διοργανώθηκαν σημαντικά συνέδρια. Έγιναν επίσης συνέδρια με ιδιαίτερο ενδιαφέρον όπως το 1ο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας (2006), ημερίδα για τα 100 χρόνια από το θάνατο του Δημητρίου Βικέλα (2008), η ημερίδα και το συνέδριο για την Αραβοκρατία στην Κρήτη (2010 και 2011 αντίστοιχα) και το συνέδριο για τον εορτασμό των 100 χρόνων από την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα (2013). Τέλος η «Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη» έχει τιμηθεί με το χάλκινο μετάλλιο της Ακαδημίας Αθηνών (1996) και το χρυσό μετάλλιο της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Κρήτης (1998) ενώ ο αείμνηστος Έφορός της Νίκος Γιανναδάκης (1946-1998) με τον Χρυσό Σταυρό του Αγίου Ανδρέα της Αρχιεπισκοπής Αυστραλίας (1995) και το βραβείο Νίκου Καζαντζάκη του Δήμου Ηρακλείου (1996). Τα τμήματα της Βιβλιοθήκης και οι δραστηριότητές τους είναι: Τμήμα μη Δανειζομένων Βιβλίων: Περιλαμβάνει τα παλαιά βιβλία και αυτά που δεν κυκλοφορούν στο εμπόριο, όπως και όλες τις μεγάλες δωρεές που προαναφέρθηκαν. Ο επισκέπτης μπορεί να διαβάσει μόνο στο Αναγνωστήριο της Βιβλιοθήκης. Τμήμα Εφημερίδων και Περιοδικών: Περιλαμβάνει εφημερίδες και περιοδικά από τον προ-προηγούμενο αιώνα μέχρι σήμερα. Τμήμα Δανειζομένων βιβλίων, Τμήμα Οπτικοακουστικών Μέσων: Αποτελείται από αρχειακές συλλογές Παράλληλα καλύπτει όλες τις εκδηλώσεις της βιβλιοθήκης σε ηλεκτρονικά και οπτικοακουστικά μέσα. Τμήμα Αρχείων: -Το Ενετικό Αρχείο (1217-1669), περιλαμβάνει αντίγραφα σε 886 μικροφίλμ (500.000 σελίδες) από το Κρατικό Αρχείο της Βενετίας -Το Τουρκικό Αρχείο (1669-1898) -Το Αρχείο της Δημογεροντίας Ηρακλείου και της Χριστιανικής Ορφανικής Τραπέζης (1858-1900). -Το Αρχείο της εν Αρχάναις Επιτροπής της Κρητικής Επανάστασης του 1896-1897. -Το Αρχείο των Γερμανικών Δυνάμεων Κατοχής 1941-1945 σε ψηφιακή μορφή εγγράφων και φωτογραφιών από το Ομοσπονδιακό Αρχείο-Στρατιωτικό Αρχείο του Freiburg. -Αρχεία σημαντικών προσωπικοτήτων όπως του Πατριάρχη Μελετίου Μεταξάκη, του ποιητή Γιώργου Σαραντάρη και άλλες πολύ ενδιαφέρουσες, για τους μελετητές-ερευνητές, αρχειακές συλλογές.